ЦЭНХЭРЛЭН ХАРАГДАХ НЯМДОРЖИЙН НУТАГ

Ононгийн шугуйд монос сэгсийтэл ургажээ. Энэ жил хур өгөөжтэй сайхан зун болж байна гэх урамтай үгс нутгийнхны амнаас үе үехэн сонстохоос үзэхүл сүүлийн хэдэн жил зуншилга төдийлөн сайн байгаагүй нь илэрхий. Хэнтийн Батширээт гэхээр мойлтой тос, зөөхий харагдаж ажилсаг гүндүүгүй буриад зоны аж амьдрал нүднээ ургаад ирэх.

Харин энэ удаа тэр нутгаас байгалийн өгөөж, баян хангайн хишгээс илүүтэй Мо

нголын оюуны ширгэшгүй ундаргын нэгэн их салааг олж түүнээс сэрэл мэдрэхүйдээ хүртэж анхилам үнэрийг нь дотоод сэтгэлдээ арилахааргүй хадаж авсан нь хамгаас олзуурхам хувь тохиол байлаа.

Өнгөрөгч 7-р сарын 25-ны өдөр Батширээт суманд зохиогдсон “Онон хатан ижий” яруу найргийн наадамд хот хөдөөгийн 50-иад шүлэгч оролцож уран үгсийг уралдууллаа. Батширээтийн эрхэмсэг найрагч Нямбуугийн Нямдоржийн нэрэмжит уг наадмыг Батширээт сумын Засаг даргын тамгын газар, Монголын зохиолчдын хороотой хамтран зохион явуулдаг болсоор таван он улирч байгаа билээ. Наадамд “Болор цом”-ын эзэд, мөн залуу үеийн төлөөлөл олон яруу найрагч зорин очсоноос гадна яруу найрагч Нямдорж агсны хань, үр хүүхэд нийслэлээс хүрэлцэн ирсэн байлаа.

“Өндөгний минь хээ өөрчлөгдөшгүй

Хурууны минь хээ хув

Алганы минь хээ арилшгүй...” хэмээх арилшгүй үнэт бадгуудаараа Монголын утга зохиолын их өргөөнд өнөд мартагдахгүйхээр үлдсэн Нямбуугийн Нямдорж хэмээх эгэл атлаа эрхэмсэг энэ уран бүтээлчийн дурсгалыг мөнхжүүлэхэд уг наадмын зорилго оршиж байгаа ажээ. Энэ ч утгаараа наадмыг зохион байгуулагчдын зүгээс, эхний давааны шүлэг нь их найрагчид зориулагдсан байх учиртай гэсэн хатуухан шаардлага тавьсан нь наадамд оролцсон яруу найрагчдын ур чадварыг сорьсон нэгэн том шалгуур болсон юм.

Энэ өдөр сумын улаан булан хавиар хөл хөлхөөн ихтэй, Нямдоржийн шүлгийн наадмыг үзэж нэгэн өдрийг найраг шүлгийн найртай хөг аялгуун дор өнгөрөөх гэсэн хүмүүс хөдөө гэрээсээ сумын төвөө зорин ирцгээжээ. Хэдэн жилийн өмнө буриад түмний ая дууны “Алтаргана” наадам Батширээтэд болохоор товлогдоод удаагүй байтал сумын төвийн улаан булан галд хайлсан хэцүү

иршгүй

хэн явдал болж билээ. Энэ үеэр наргианч наадамч буриад түмэн “Алтаргана” наадмыг заавал нутагтаа хийлгэнэ гэсээр хөдөлдөг бүхэн нь хөрөө сүхээ аваад ууланд гарч мод бэлтгэн нэг сарын дотор өнөөдрийн энэ улаан буланг яах ийхийн зуургүй бариад авч билээ. Ерөөс буриадууд эгэл гүндүүгүй, чигч шударга, дуу хуурт дуртай улс. Найраг шүлгийн ухаалаг мөрүүдэд уясан уяхан зарим нь нулимсаа шудраад авах нь ч харагдаж байсан.

Монголын утга зохиолын хөх сүмбэр оргилууд Батын Нямаа, Нямбуугийн Нямдорж, Цэдэндоржийн Цэдэнжавыг төрүүлсэн энэ нутаг өдгөө ч намба эрхэмсэг төрхөөрөө Баатарын Галсансүх, Батжаргалын Одгэрэл нарын гэрэлт хөвгүүдээ утга зохиолын их хоймор өөд өдлүүлж сэтгэлдээ нартай хүмүүсийн элгэнд илч дулаанаа өгсөөр байна. Ажил амьдралын эрхээр сураг ажиг нь холдсон анд нөхөд аглаг хөдөөд ийнхүү цугларч тэврэлдэн уулзацгааж байгаадаа их л баяртай. Номын садан нөхдийн дунд Арлааны Эрдэнэ-Очир, Ламжавын Мягмарсүрэн, Жамсрангийн Баяржаргал нар хүрэлцэн ирсэн нь галын хүрээг нутгийн зах руу тэлсэн ээлтэй учрал болов.

Энэ удаагийн яруу найргийн наадамд Хэнтий аймгийн Биндэр сумын найрагч Балдансодномын Энхжаргал түрүүлсэн нь найраг шүлэгт дуртай олон түмний болоод найрагч нөхдийнх нь магнайг тэнийлгэсэн сайхан хэрэг боллоо. Эрээнцавын Нямсүрэн гэж олноо алдаршсан их найрагчийг санагдуулахуйц анхилам зөөлөн уянгаараа их утга зохиолын хүрээнийхэнд хэдийнэ танил болсон энэ эрхэм аглаг хөдөөдөө аялгуу шүлгээ туурвиж яваа цөөхөн сайн уран бүтээлчийн нэг. Тэргүүн байрын шагнал цом, хагас сая төгрөгийг Нямдорж агсны гэр бүлийнхэн Энхжаргал найрагчид гардуулсан юм. Харин “Онон хатан ижий” яруу найргийн наадмын шагнал, бусад зардлыг Батширээт нутгийн унаган хүү, “А

льфа моторс” компанийн захирал Ганхуяг уламжлал ёсоороо ивээн тэтгэжээ.

Гурван оны өмнө, Нямдорж найрагчийн гэрийн бууринд Гансүрэн шавийнх нь босгосон чулуун хөшөөг он цагийн салхи зөөлөн илбэж ахуй тэр цаг дор Нямдоржийн номын анд Ломбын Нямаа багш хийгээд түүний эрхэм шавь нар Батширээт суманд номын сан байгуулж өгөх яриа өрнүүлж асан нь өнөөдөр биеллээ олж сайхан номын сантай болжээ. Энэ удаагийн наадамд оролцож буй найрагчид хүн тус бүр 10 ном бэлэглэсэн нь номын санг улам баяжуулж нутгийнхан ч энэ сургийг баяр хөөртэй хүлээж авсан юм. Баялаг сайхан номын сангаа галд хайлуулчихсан энэ сумынханд Батын Нямаа, Нямбуугийн Нямдоржийг “амьдаар нь” бэлэглэж ирэх цагийн

хөвгүүд охидод оюунлаг өвгийнх нь нандин гэрээсийг үлдээх болсондоо тэд ч бас баяртай байсан юм.

Өдөр нь ийнхүү найраг шүлгийн халуун мөртүүдээ уралдуулж, их найрагчийн тухай дуу дурсамж үерлүүлсэн уран бүтээлчид орой нь Нямбуугийн Нямдорж найрагчийн төрсөн тоонот-Бүрхийн төгөлд ирцгээж хүндэтгэл илэрхийлцгээлээ. Энд бас л тэд найраг шүлгийн

дээжээ уншсан юм.

Сүслэн санах, хайрлан бахардах, энэлэн дуурсах буй бүхний эхлэл нь төрж өссөн нутаг, ариун дагшин тоонот нь ажээ хэмээх сэрэхүй энэ өдрүүдэд бодол сэтгэлээс салахгүй дагаж, хүйн холбоотой нутагтаа сүүн сүжгээр уягдахын утгыг мэдэрч явснаа энд зориуд дурдъсу. Батширээт

эд хоёр хоног үргэлжилсэн айрагтай, найрагтай өдрүүдэд алс хөдөөгийн

амьдралын үнэн нүдний өмн

үүр урсч хотжиж харьжиж

буй сэтгэлд олон олон зүйл сэрхийн тэмтрэгдэж байлаа. А

мьдрал үеийн үед буцалдгаар

аа буцалсаар авч хөдөөгийнхний минь өмссөн дээлийн өнгө гандасхийж аж амьдрал нэгэн үеэ бодвол хомс тарчигдуу ч болоо юу гэлтэй. Гэхдээ л “Анхн

ы

алхам”-ын Базар, Дорж, Дугар нар хадуураа

ирлэж ацаг сайтай морьдынхоо тохмыг сэв

рээж, өмссөнөөрөө биш сэтгэлээрээ гоёдог мөнөөх л хангалуун дагшин дүр төрх хэвээрээ. Сумын

төвийнхөн талх, цөцгийгөө таваглаж ид уу гэх нь яг л өчигдрөөрөө. Харин эгнүүлж барьсан дүнзэн байшингууд өнгөө засаж будаг шунхны шинэхэн үнэр ханхлахын зэрэгцээ сумын төвийн дундуур модон хашлагатай засмал зам тавигджээ. Хангайн сум төвдөө ч дөрөө шүргэм

өвстэй байдаг нь сайхан. Очих ирэх хүмүүсийн хөлсөөн улам бүр нэмэгдэж байгаа болохоор түүнийг дагаад улаан зам ч тодрох хандлагатай байгаа гэнэ. Тиймээс төв замтай болж салаа замуудыг журамлаж эхэлсэн хэмээн Засаг дарга Болд ярьж байлаа.

Өр нэвт дотогшлох буриад дууны аялгуунд байгаль өнгө зохирлоо олж идээний амбаараас цагааны нэрмэл сэнхийх урин цаг. Гүймэгхэн салхинд моддын навчис сэрчигнэж сэтгэл сэгхийх нь нэн тааламжтай. Ийнхүү дуутай, дугараатай, дурдатгалтай, нулимстай өдрүүдийг үдэж буриад баавай нартай хөөрөлдөн Цэнхэрлэн харагдах Нямдоржийн нутагт Цэцэн боржгины Чойном өртэй үлдэх учиргүй хэмээн халуун шүлгийн мөрүүдийг амилуулж их найрагчийн гэргий Дуламханд эгтэй аминчилж, гуниггүй цэнхэр салхин дор амьд яваагаа мэдрэхдээ нэг их том санаа алдсан сан. Цэнхэрлэн харагдах Нямдоржийн нутагт өнөөдөр бороо орж байгаа...