Тээврийн хэрэгсэл дотроо тамхи татангаа...

Хайрцганд хийгээд хаа нэгтээ оршуулчихсан
Хачин бодлуудаа ороолон болохоос өмнө
Цэмцийтэл цэвэрлэчихсэн гэр орноо хаяад
Цэх шударга аянд гарахыг хүснэм.

Айдастайгаа гар барьж нэрийн хуудсаа солилцох
Ахин хэзээ уулзахаа дахин дахин лавлах
Элэгсэг, эрсхэн зориод очихдоо халшрахгүй
Эндээс хаачих ч үгүй аянд гарахыг хүснэм.

Хэзээ би цэвэрхэн гэртээ амгалан суух
Хэзээ би цэл хүйтэн зүрх минь алга төөнөхийг мэдрэх
Хэзээ би бодисын чанарыг мэдрэхээ болих
Хэзээ би бодолгүй, булшгүй диваажинд хүрэх

Санаа алдах минь хоосон байх, санаа алдахгүй болох
Сансрын хүрднээс чөлөөлөгдөн Амитабатай учрах
Тээврийн хэрэгслээ мартан нигүүслээр хүлэглэж очих
Тэр цагийг зорин хаашаа ч зорихгүй аярланам.

Монгол хэмээх нэгэн нэр

" Монгол хэмээх нэгэн нэр ертөнцийн чихнээ дуурсгалтай

Монголын төлөө хэмээх сэтгэл бидний зүрхэнд холбоотой

Өсөхөөс сурсан үндэсний хэл

Мартаж болшгүй соёл мөн

Үхтэл орших төрөлх нутаг

Салж болшгүй орон мөн”. 

Залуу зураач, уран бичээч Н.Бат-Эрдэнийн бүтээлүүдийг хараад Монголын орчин үеийн уран зохиолыг үндэслэгч Д.Нацагдоржийн утга яруу энэхүү шүлэг сэтгэлд эрхгүй буув. Түүний “Монгол хэмээх нэгэн нэр...” нэртэй бие даасан дөрөв дэх үзэсгэлэнд зөвхөн “Монгол” гэдэг үгийг уран бичлэгийн хоёр төрлөөр 24 янзаар бичиж, урласан нь анхаарал татлаа. Өөрийн гэсэн бичиг соёлтой хэдхэн улс, үндэстний нэг Монголын, нүүдэлчин монголчуудын амьдралын ухаан, ёс заншил, ахуй байдал, гарал үүслийг тэр чигт нь багтаасан босоо бичгийн гайхамшгийг тэрбээр тун донжтой илэрхийлэн, урлагийн бүтээл болгожээ.

Наадам, бөх, ээтгэр хон шоор, өргөн түрүүтэй гутал, чоно, морь, хоёр бөхтэй тэмээ, соёмбо үсэг гэхчлэн Монголыг илэрхийлдэг зүйлсийг уран бичигт шигтгээ болгон, бийрийн үзүүрээр “шагласан” нь хараа булаана. Н.Бат-Эрдэнэ “Уран бичлэг, урлаг үсгийг ийнхүү хослуулахад бүтээл илүү бодитой, донжтой харагддаг. Ингэснээр санаагаа илүү гаргах боломжтой” хэмээсэн. Монголчууд өвөг дээдсийнхээ ухаан, үндэснийхээ уламжлалыг сэргээж эхэлсэн 1990- ээд оны үед монгол бичгээ сурч, уран бичлэгийг сонирхож, оролдох болсон тухайгаа ярьсан тэрбээр “Тэр үед хятад ханзаар уран бичсэн үзэсгэлэн үзээд манай босоо бичиг үүнээс илүү сайхан харагдах учиртай” хэмээн бодсон гэнэ. Бодоод зогссонгүй, бодит ажил болгож, өдий зэрэгт хүрчээ.

Нулимсаа үнэлэгч

Хувцас гэж хэлэхэд хувцасны заяа гомдмоор, майхан шиг хэлхгэр ямбуу цамцан доторх туранхай хэгзгэр бие нь дүнзэн байшин дахь буриад пийшин шиг халуу дүүгээд, сайртталаа уйлсан хацар дээр нь хаврын цэцэг мэт ялдам инээд дэлгэрчихээд тун чиг хөөртэй алхаж яваа түүнийг аз жаргалтай хурим руу яарч яваа биш өөд болоочийн оршуулгаас буцаж явааг өмссөн хувцас, гартаа дүүгүүрдэх хулсан таяг сэлт нь хялбархаан гэрчлэх ажээ. Өнөөдөр түүний хувьд онцгой баяр талархалт өдөр биш ч өнгөрдөг талийгаачийн ар гэрийнхэн урьд хожид байгаагүй өгөөмөр сэтгэл гаргаж 200 юань сарвайсан нь охиныг ийнхүү жигүүрлэн дарцаглахад хүргэжээ. Хаврын анхны бүйлс гөлөглөсөн өнгөрөгч хөөлүүр сард л тэрээр сая нэг 17 нас хүрч хүний өөдөөс нас зүсээ ам дүүрэн зарлах боломжтой болоод байгаа юм. Өмнө нь түүнийг хойлгын найранд очиж чөтгөр ч тэсэмгүй гашуунаар цурхиран орилж, нүдэндээ булингар тогттол асгаруулан мэгшихэд нь хүмүүс үл тоомсорлон, харин ч түүнд ажил олгосон талийгаачийн ар гэрийнхнийг мөнгөө шандагнан бага хүүхэд бахируулж байгааг дооглон мушийцгаадаг байсан билээ.

Миний найз Мулдашевыг таних уу?

Мулдашев Сэгсгэр Селиверстов гурав орос водка туужээ

 

 

 

 

 

Манай хоёр найз хүн мичнээс үүсээгүй Төвдүүдээс үүссэн гээд байдаг юм. Харин би төвдүүдийг юунаас үүссэнийг нь ерөөсөө ойлгодоггүй юм...

Хүү

Өндөр таазтай хавчиг өрөөний голд зориуд зассан том вандан, дээр нь мөнөөх бүсгүйн нас эцэслэхдээ гэрээсэлсэн нөгөө хачин, нисдэг таваг шиг далибагар, ер бусын этгээд авс юу юугүй хөдлөн хажуу тийшээ гулсан унах гэж байгаа ч юмуу эсвэл хана таазыг нэвтлэн хаа нэг тийшээ нисэн одох гэж байгаа юм шиг сонин сэтгэгдэл төрөхөөр тавигджээ. Магадгүй энэхүү сонин авс доторх “зорчигч”-тойгоо нисэн одож гэмээнэ хана таазны алинд ч өчүүхэн завсар, нүх сүв үлдэхгүй, энэ багир хүнд өрөө тэр чигтээ юу ч болоогүй мэт санаа алдах ч үгүй үлдэх байх даа гэж бодогдоно.

Баргил

Бум бужигнаж түм түжигнэсэн зээлийн газар. Баргил байж ядан хөлөө сэлгэж зогсоно. Бороо орж байна. Тэрээр элэгдэж хуучирсан муу саравчтай улаан малгайгаа гартаа атгажээ. Үжирсэн сэмэрхий бор пальто, өсгий нь эргэсэн инээдэмтэй түнтгэр гутлаа хялавхийн харснаа мөнөөх л доогтой гуниглуу инээд уруул дээгүүр нь мишилзээд ирлээ. Гэвч тэр өөрийгөө өрөвдсөнгүй. Хэзээд л ийм байсан хойно, юундаа ч өрөвдөх билээ.

-Хөөе улаан малгайт аа, чи чинь яагаад дусагнаад унав аа? Тэсэхээ болив уу гэж зэргэлдээх булангаас дээрэнгүй дуу хадах нь тэр. Гайхсан ч үгүй. Улаан малгайт нэрэндээ дассан гэх нь ч хаашаа юм, гэхдээ л ажирсан шинжгүй мөнөөх л сонин гэгэлзүүр бодлоо үргэлжлүүлж авай. Харин дусагнахын хувьд ч хэдийнэ дусагначихаж. Өчигдөрхөн тэндэхийн үглээ Цахирам авгайн өвсөн шүүрээр балбуулж элдүүр нь ханасан өнөөх муу бөөр нуруу нь нэг л аятайхан тавираад явчих нь тэр. Харамсалтай нь дахиад л дусагначихлаа хөөрхий. Амьтанд ад үзэгдэхээс илүүтэй өөрт нь, хөөрхий жаахан бардамд нь хэзээ ч зохиж наалддаггүй аймшигт мэдрэмж дахин зурсхийсэн ч ажрахгүй байхаар шийдлээ. Өөр арга нэгэнт алга болжээ.

Хан аа, яаж байгаа чинь энэ вэ!!!

     -...Ингэхэд манай Ханаа сайн уу, цаадах чинь блогоороо бүр шагайхаа больжээ?

     -Мм, чи мэдээгүй юм уу...

   -Блогоо одоо байнга “бор цайтай” байлгана аа гээд л учиргүй ам тангараг тавьсан харагдсан сүүлд нэг ороход. Долоон сар боллоо, байдаггүй шүү. Цаадахын чинь нөгөө хийгээд байгаа “20-р зуун Монгол” баримтат кинонууд нь юу болсон бэ, манай хүн сүүлийн үед жаахан шоудаад байна уу, үгүй юу...

Амай миний баатар

     Амайгийн аяллын номыг уншаад сэтгэл жигтэйхэн хөндүүр оргилоо. Уншихын  хувьд ч яахав, нөгөө л дадсан зангаараа шар айраг шиг нэг амьсгаагаар таатайяа залгилж орхив. Харин дараа нь сэтгэл зангирчихаад тайтгарч өгдөггүй, хачин юм шүү. Уг нь маш хөнгөхөн бичигдсэн, маш сонирхолтой ном юм. Зарим нэг газар үе үе цухалзаад алга болсон ганцаардлын төмөрлөг амьсгал л халдварлачихав бололтой, сэтгэл өвдсөөр л байна.

      Номыг уншиж байхдаа би нэг л зүйлд их гайхлаа. Түүний шүд зууж туулсан бүхэл бүтэн таван жил сэтгэлд ер багтсангүй. Эрэгтэй хүн болохоороо л ийм байдаг юм байх даа гэж бодлоо. Галзуурчихалгүй хүрээд ирсэнд нь гайхсан хэрэг. Би Амай шиг агуу аялалд гараагүй ч ойр зуурхан “өөртэйгөө танилцах” аяллыг бол хийчихээд байдаг нөхөр л дөө. Бас ганцаараа. Миний зорилтот аяллын хувьд бол ганцаараа нь илүү сонгодог байдаг л даа. Тэгэхдээ хамгийн том нэг риск байдаг нь зарим үед аялж яваа тухайн газар нутгийнхаа нэг эд эс нь болж үлдчих гээд, за нэг үгээр хэлэхэд мэдрэмжээ алдчих гээд байдаг муу талтай. Төвдөд ганцаараа аялж явахдаа би үе үе мэдрэмжээ алддаг байсан.    

Цамцныхаа хаа нэгтээгээс өөрийгөө эрэн тэмтчихэд

Улаан цэрдээр самбар дээр 
      үсэг бичих шиг этгээд

Уйтгар гунигийн дасгалаа 
      өдөр бүхэн хийсээр

Цагаан байшинд лаа 
      урсаж дууссаныг мартан

Цамцныхаа хаа нэгтээгээс 
      өөрийгөө эрэн тэмтчихэд

Юу ч мэдэхгүйгээ мэднэ...

Миний хувьд хамгийн гашуун санагддаг, юу ч мэдэхгүйгээ мэдрэх зовиурт мэдрэмжтэйгээ ахиад л учирч, баяртайяа гуниглаж сууна. Энэ мэдрэмж төрөх бүхэнд би өөрийн эрхгүй ямар нэг зүйлийг барьж авч нухацтайгаар оролдож эхэлдэг юм. Надад хийх зүйл энд мөн ч их байна. Даанч тэдгээрийгээ тодорхой зорилго, дэс дараалалтайгаар хийхгүй байгаагаас сэтгэл дотор юу ч хийж бүтээгээгүйн төлөөс болох хоосон хөндүүр шаналал салхинд хийсэх хамхууль мэт бөмбөрсөөр л байна.

Дагуурын монголчууд европийг доргиов

Чех улсад болсон олон улсын ардын урлагийн наадамд Хятад улсаас Дагуурын монголчууд оролцож уламжлалт монгол соёлоо дэлхий дахинд гайхууллаа.

Чех улсын ардын урлагийн нийгэмлэгээс зохион байгуулдаг тус наадмын оролцогсод нь нэн өвөрмөц соёл түүх бүхий улс орны төлөөллүүд байдаг бөгөөд тэднийг тусгай урилгаар оролцуулдаг аж. Энэ жилийн наадамд Хятад, Орос, Бразил, Итали зэрэг 20 гаруй улсын урлагийн төлөөлөгчид  оролцсоноос Морин даваа Дагуурын өөртөө засах хошууны монголчууд өөрийн үндэстний онцлогт ардын дуу бүжгийн тоглолтоороо үзэгчдээ мялаажээ.

БНХАУ-ын ӨМӨЗО, Хармөрөн муж, Шиньжян Уйгурын ӨЗО-д тархан суурьшсан монгол угсаатны нэг нь Дагуур үндэстэн бөгөөд Хятадын засгийн газраас тэднийг Монголын тоонд оруулдаггүй юм. Өдгөө тэдний олонх нь Өвөрмонголын Хөлөнбуйр аймаг дахь Морин даваа, Дагуурын өөртөө засах хошуунд амьдарч байна.

Саруул-Эрдэнэ

Саруул багш маань 2009 оны зун эх орондоо ирж амрах үеэр бид хоёр хамтран “Эх хэлний эрэлд” хэмээх цуврал нэвтрүүлгийг “Монгол” телевизэд хийж өгсөн юм. Нэг орой хоёулаа хууч хөөрөн ганц нэг шар айраг шимэнгээ хэл шинжлэлийн судлагдахууны нэг төсөөт үг нь монгол яруу найрагт элбэг байдаг тухайд ярьж билээ. Орой нь хариад төсөөт үгсийг нийлүүлэн Саруул багшийнхаа нэрээр шүлэг бичсэн сэн. МУБИС-ийн Монгол судлалын сургуулийн багш Мягмарын Саруул-Эрдэнэ одоо АНУ-гийн Индианагийн их сургуулийн Төв европ судлалын тэнхимд судалгааны ажил хийж байгаа. Хэл шинжлэлийн ухааны доктор тэрээр Вашингтон хот орчмын монголчуудын холбооны удирдах зөвлөл, “Цахим өртөө” төрийн бус байгууллагын удирдах зөвлөл, Индианагийн их сургуулийн дэргэдэх “Монгол” нийгэмлэгийн захирлуудын зөвлөл болон Америкийн Монгол судлалын төвийн захирлуудын зөвлөлийн гишүүн юм. Мөн тэрээр гадаад дахь  монголчуудын www.dayarmongol.com сайтыг эрхэлдэг.  Саруул багшийн үг бүхнээс монгол ханхалдагт би баярладаг...

Санагдах алс, оногдох ойр, дүүжин гүүр шиг сэтгэл минь

Салхин зүгт, альхан цагт, даажин зүүд шиг мартагдах бол?

Амьсгалын хэмнэл, аньсаганы нэрмэл, амьдралын амттай итгэл минь

Амьсаад дурсахгүй, ханьсаад урсахгүй гольдролын дунд яах бол?

Рерихийн хөрөг, эгээрэхийн төлгө, аль нь ч надад сонин биш

Ренбрандтын зураг, эрээн бараан сураг, бүгд адилхан, сөгдөх хэрэггүй

Уул минь, уур минь, ууршаад манантах хүсэл минь

Уйтан хийгээд уудам, зурж болохгүй сүм-сэтгэл минь

Учрал минь хагацал минь, алсраад амьсах алдаа минь

Уйлж суугаад дуулахдаа үгийг нь мартсан дуу-зүрх минь

Лаврин үдэш авиран зүдэгч эвий хонгор гунигтай би

Лавран хийдийн уншлагат эдгэхгүй эртний ерөөлт хөндүүртэй би

Эрслэн зорих тэрслэн золих эмзэг зовиурт зүрхээ яалтай

Энэлэн шархирах зэмлэн архирах гэмшил дүүрэн өдрүүдээ яалтай

Рамын уулнаа мөнх оршсон даяанчийн билиг

Рахын сүүдрээс бодол аврахад сэм цэлмэнэм

Дагшин хөдөөд лагшин амирлаж үүлс өргөн шувууд одоход

Дахиад ирэх хаврыг хүлээж уулс урган тэнгэрт тэмүүлнэм

Эндэхийнхэн Тэндэхийнхтэй адилгүй эрвэн сэрвэн зөнтэй

Эдгэж өвдөхийн зуурт мартаж санах зүүдтэй

Нэг дэхийнх нь тав дахийнхтай адилгүй бүгд өөрийн замтай

Нэгдэхийн аргагүй ертөнц мөнх бусын жамтай

Эгээрэм алсын анир гэгээрэм совингоо илгээхэд

Элийрэм холын бодолдоо дүлийрэм чимээгүй дуншнам

“Намын 18-р их хурлыг баярлан угтъя”

Өвөрмонголын соёл, олон нийтийн 11 том байгууллага хамтран Хөххотын Спортын ордонд ийм нэртэй нэгэн нүсэр тоглолтыг зохион байгууллаа.

Тоглолтод найрал дууны 15 багийн 4500 гаруй дуучид оролцсон нь уг арга хэмжээний цар хүрээг илтгэж байна. 

 Тоглолтыг ӨМӨЗО-ын АТИХ-ын байнгын хорооны орлогч дарга Хурцаа, ӨМӨЗО-ны улс төрийн зөвлөлгөөний орлогч дарга Наран болон ӨМӨЗО-ны цэргийн тойргийн улс төрийн хэлтсийн орлогч дарга Жан Ин нар хүрэлцэн ирж сонирхсон нь уран бүтээлчдийн хувьд томоохон шагнал болсон юм. Энэ тухай Өвөрмонголын “Өдрийн сонин” дээр мэдээлэхдээ “Тоглолтод ахмад, дунд, залуу, өсвөр үеийн бүх төлөөлөгчид оролцож намын 18-р их хурлыг баярлан угтахын хамт эх орон энхрий намдаа хайртайгаа бүрэн төгс илэрхийллээ” гэжээ.