АФАС ГУДАМЖНЫ ХИЙ ҮЗЭГДЭЛ

АФАС-1

…Ай бурхан минь, өлсөхийн ч зовлонгүй, цадахын ч зовлонгүй ямар таатай юм бэ! Биеэ орхин нисэж явахдаа ийнхүү баясаж үл бүтэхийн төвөгт сэтгэлээс ангижран хальжээ. Ийм жаргалтай, тэгээд бас ер бусын нисэлт байдаг тухай өмнө нь ер төсөөлж байсангүй. Тийн атлаа бусдад хэлэх сэн, үзүүлээд өгөх сөн гэх хүсэл ч төрсөнгүй. Хүсэхээ бүр мартжээ. Гагц хөвж, зөөлөн тийн хөвөхдөө нүдээ аньжээ. Үнэндээ тэр нүдтэй эсэхээ ч анзаарч мэдэхгүй байлаа. Юу ч бодохгүй хөвөөд л, нисээд л. Харин цутгалант харь тэнгисийн гүн аниргүй мандалд дөхөхдөө айдас гэмээр түгшингүй нэгэн мэдрэмж төржээ. Яг л зүрх базлах шиг. Гэвч буцаад дэвэх гар ч, бас хүсэл ч байсангүй. Зөнгөөрөө хязгааргүйд өндрөө алдан унаж, унах зуураа үйж байлаа. Гэвч хашгирсангүй. Үнэндээ тийм дуу хоолой түүнд нэгэнт үгүй болсон хойно хязгааргүйд айдас мэт доошилсоор. Харин тэртээ дээр өөрийнх нь адил биегүй хөвөрсөн нүүгэл сүнснүүд эмх замбараагүй, намуухан сүлжилдэн биесээ нэвтлэн одох нь үүлсийн нүүдэл мэт. Тэд ямар хувь тохиол, аль зүгийн салхиар хааш одож буйг хэн мэдэх билээ.
Энэ үес Афас гудамжны хий үзэгдэл хатагтай Г-ийн унтлаганы хувцсыг дэрлэн залхуутайяа зүүрмэглэж байлаа.

АФАС-2

-Надад их урамгүй байгаа ч би үүнийг танд хэлэх хэрэгтэй гэж шийдлээ. Би өөрийгөө хянаж чадахаа больсон… гэж бүсгүй яриагаа эхэллээ.
Хотын хамгийн хүндтэй хүмүүсийн нэг, хий судлаач эрхэм түүнийг анхааран сонсох зуураа “Манай хотын гайхамшигтай эмэгтэйчүүдийн нэг шүү дээ” хэмээн бодож байлаа. Гэвч тэр гайхамшигт бүсгүй нь хэдийнэ гайхамшгаа гээчихээд цөхөрч гүйцсэн хуурай үгсийг гамгүй унагаж байх юм. Байз, энэ гэхдээ хуурай үгс биш байна. Магадгүй тэр бүр догдолж орхиж. Анх удаа өөрийн цаазаа зөрчиж байгаа ч юм билүү? Нэлэмгэр бараан нөмрөгөө ичимдэг засаад бүсгүй үргэлжлүүллээ.
-Би өөрийгөө хэн ч биш хэн нэгнээс өөр гэж боддог байлаа. Гэтэл хэрэг дээрээ хэн ч биш болжээ… Профессор гайхалзан толгой сэгсрэхдээ “Энэ ч их хотын саарал амьдралд элбэг тохиолддог зуурдын хямрал даа” гэж бодож амжив.
-Бүх зүйлд итгэл алдарсан. Ингэхэд амьдрал минь ямар утгатайг ч мэдрэхээ болилоо. Үнэнийг хэлэхэд амьд явмааргүй... Тэглээ гээд үхээгүй л байна. Харин юунд итгэхээ мэдэхгүй юм. Афас гудамжинд нүүж ирснээс хойш бүр ч үгдэрлээ. Дурлал хүсэл юу ч алга…
Нээрээ л урамгүй яриа байна даа гэж профессор бодлоо. Харин тэр үйлчлүүлэгчийнхээ үгийг тасалж үүнийг хэлэх хүн биш.
-Та юунаас айдаг вэ хатагтай?
-Амьдрахаас-Худлаа даа. Та яг ингэж хэлэхдээ л мартагдахаас, дуусахаас айж байгаагаа мэдүүлчихлээ. Амьдралаас биш үхлээс айдаг юм байна та?
-Үгүй шүү. Би үхлийг аль хэдийнэ таньдаг болсон. Хүн танилаасаа хэзээ ч айдаггүй юм.
-Тэгвэл та сүнс мөнх гэдэгт итгэдэг үү?
-Бурхан минь, би танд хэлээд байна шүү дээ. Юун сүнс вэ! Би юунд ч итгэдэггүй.
-Таны итгэл дуусаагүй байна аа. Үгүйдээ л та надад итгээд ирж. Танд аврагдах хүсэл байна, тийм үү?
-Би үхэж чадахгүй байна шүү дээ?
-Амьдралаас авах ёстой юм чинь дутуу учраас л тэр.
-За яахав. Хүлээхийн тулд ядахдаа эм уух хэрэгтэй биз дээ?
-Одоо л зөв ярьж байна. Тэгэлгүй яах вэ хатагтай. Би танд туслах болно. Харин та ямар эм хүсэж байна?-Мартах. Бас царцах хэрэгтэй байна. Хүмүүсийг би үзэн яддаг болсон. Тэдэнд олзлогдмооргүй байна. Тэднийг дээрээс, бүр дээрээс нь хармаар байна. Ердөө л энэ.
-Ингэхэд та яг одоо тэднийг дээрээс нь харж байгаагаа мэдэж байна уу? -Эндээс гарангуутаа би тэдний дунд уначихна шүү дээ, тэр тайзан дээр нь.
-Хүн хүсэхгүйгээр унадаггүй юм. Та битгий хүс. Хүсдэгтээ л та тэнд байгаа юм. Хатагтай…
-Гайхалтай… гэж уурсан хэлэнгүүтээ бүсгүй ухасхийн гарч одлоо.
Салхи нь замхарч амжаагүй тасалгаанд профессор ганцаар үлдэхдээ юун тухай түрүүлж бодохоо мэдсэнгүй. Таатрын гайхамшигт хатагтай нарын нэг бардам зангаа таягдалгүй одсонд баярлах ч шиг. Гэсэн хэдий ч нэг л уйтай. “Энэ бүсгүй яагаад л хямраад байна даа” гэж бодох үес саяхан Афас гудамжны Соолог цамхагаас унаж нас барсан хөөрхий жаалхүү гэнэт санагдаж, Афас ч нээрээ л хачин гудамж шүү, нээрээ л хачин гэж бодлоо.
Хүүгийн оршуулга эхийнхтэй нь давхцаж хүмүүс нэг л хэсэг энэ тухай элдэв зүйлсийг ам мэдэн цуурцгаасан сан. Муу эхийг нь л хүүгээ аваад явчихлаа гэж ярьцгаасан даа. Таатрт Афас шиг хүйтэн чулуун гудамжууд бишгүй олон ч үргэлжид гайхал сэжгийг төрүүлж, үнэн худал нь үл мэдэгдэх жигтэй яриа хөөрөөний бай болсон нь ганцхан тэр л гудамж.
Профессорыг ийнхүү эрээн бараан бодлоо хөврүүлэн тамхиа татаж байх зуур хатагтай Г хөлсний тэргээр үүдэндээ ирж харуй бүрүй нөмөрсөн нэвсгэр үдэш дүнсгэр чулуун байшин руугаа шингэх мэт аниргүйхэн орж явчихлаа. Өндөр царсан хаалга торхийн нээгдэж, хуучны нүсэр тавилгатай сүүдэрт өрөөндөө яаралгүйхэн орж ирсэн тэрээр шууд л унтлагынхаа өрөө рүү зүглэн нэг гараараа гэрлээ асааж, нөгөө гартаа барьж явсан цүнхээ буйдан руу хайнгахан чулуудчихав.
-Ёо, ёо ёо! Нүүр, нүүр, миний нүүрэн дээр гэж цочмог хашгиран босч ирсэн Тэр хатагтайг шууд л багалзуурдан ноцолдсон боловч бүсгүй юу ч сонсоогүй мэт аажуухан эргэж том өрөө рүүгээ явлаа. Энэ явдал бараг л орой бүхэн давтагддаг ч ганц бие хатагтай өдрийн ажлаасаа өөрийг үл бодон тавлаг гэгч амарч тухлах нь түүнд дэндүү харгис ажээ. Энэ удаа ч хатагтай түүнийг анхаарсангүй.
Багалзуурдаад ч нэмэр болсонгүй шүү. Хоолойг нь шахаж байхад нөгөө тэнэг дуугаа аялж байна гээч. Юу болж байнаа энэ чинь. Уурандаа багтарч, дуугарч чадахгүй цөхөрсөн Тэр нөгөө буйдан дээрээ эргэж хэвтэн цурхиртал уйллаа. Бүр енгэнэтэл мэгших нь тэр. Харин хатагтай том өрөөндөө зурагт асаах сонсогдлоо. Удахгүй гал тогоонд нөгөө балиар бүрж амталсан хайриус загас нь шажигнан шарагдаж эхэлнэ дээ гэж бодоод Тэр бүр ч байж суух газраа олж ядан үсээ үгтээж байлаа. За энэ ч бүр дүүрсэн хэрэг. Шөнө тэр муу намайг яана гээч. Цочих бүхэндээ толгой, элэг, бөөр, бүр нөгөөдөхийг минь, ер хаа таарсан газраа л өшиглөнө. Адсага шиг хүүхний цочихын олныг ээ. Хүний орон дээр хүн өшиглөөд хэвтэж байдаг ямар аймшиггүй адгийн шаар вэ. Тэр хэлэх муу үгээ барж дуусаад нэг л мэдэхэд нөгөө л цөхөрч гүйцсэн ноомой, гансралт байдалдаа ороод хөшчихөж.
Хатагтайн унтах цаг болжээ. Нэлэмгэр нөмрөгөө хөврүүлсээр ор руу ирлээ. Одоо яая гэхэв дээ, үйл тавилан хойно. Тэр бас л сурснаараа зай тавьж түүнийг хэвтүүллээ. Тэгэхгүй бол дээр нь бүдүүн бөгсөө тавьж хэвтээд өгөх юм чинь. Тэгж ч байсан удаатай. Өөрийнхөө орон дээр ингэж атирч хунирч, дорд үзэгдэн хэвтэх ч гэж дээ. Дахиад л хамар нь шархираад ирлээ. Тэглээ гээд юу ч өөрчлөгддөггүй хойно, сэтгэлээ барихаар шийдэв. Сэтгэлээ барих гэдгийг энд л сурч байна даа. Хэзээ би муу эхнэрийнхээ үгэнд орж, ганц удаа ч болтугай хөөрхийг санаснаар нь байлгалаа даа? Шал балай юм. Яалаа ч гэж тэгэх юм бэ. Гэтэл энэ муу хүүхэн толгой дээр гарч гүйцлээ, Түй.
Хөөрхий Тэр гансралт хувь тавилангийн эрхээр Таатрын бөглүү шөнө нэг л мэдэхэд дайснаа тас тэврэн дугжирч байлаа. Нумарсан хар хөмсөг нь зангидаатай хэвээр ч зөвхөн эр хүнд л зохидог учир битүүлэг инээмсэглэл, гэмшсэн мэт ичимдэг далд үзэсгэлэн сүүдэрт нүүрийг нь чимжээ. Таатрын яг л ийм шөнө энэ царсан орон дээр эхнэр нь түүнийг бөөцийлөн ширтэх зуураа бүхнийг умартан дурлаж байсан тэр сайхан цаг саяхан. Эр хүний зоримог шулуун зан, хайр хар хосолсон ширүүхэн ширтэлтийнх нь өмнө сул дорой зогсдог ч нууцхан ийм л шөнөөр түүгээрээ бахархаж явсан мөнөөх бүсгүй Таатраас нүүн одож тэр л хайр хар шингэсэн нүсэр чулуун байшинд өнөөдөр ганц бие эрхэмсэг хатагтай эзэн суух болсон билээ.

АФАС-3

Бум бужигнаж түм түжигнэсэн зээлийн газар. Баргил байж ядан хөлөө сэлгэж зогсоно. Бороо орж байна. Тэрээр элэгдэж хуучирсан муу саравчтай улаан малгайгаа гартаа атгажээ. Үжирсэн сэмэрхий бор пальто, өсгий нь эргэсэн инээдэмтэй түнтгэр гутлаа хялавхийн харснаа мөнөөх л доогтой гуниглуу инээд уруул дээгүүр нь мишилзээд ирлээ. Гэвч тэр өөрийгөө өрөвдсөнгүй. Хэзээд л ийм байсан хойно, юундаа ч өрөвдөх билээ.
-Хөөе улаан малгайт аа, чи чинь яагаад дусагнаад унав аа? Тэсэхээ болив уу гэж зэргэлдээх булангаас дээрэнгүй дуу хадах нь тэр. Гайхсан ч үгүй. Улаан малгайт нэрэндээ дассан гэх нь ч хаашаа юм, гэхдээ л ажирсан шинжгүй мөнөөх л сонин гэгэлзүүр бодлоо үргэлжлүүлж авай. Харин дусагнахын хувьд ч хэдийнэ дусагначихаж. Өчигдөрхөн тэндэхийн үглээ Цахирам авгайн өвсөн шүүрээр балбуулж элдүүр нь ханасан өнөөх муу бөөр нуруу нь нэг л аятайхан тавираад явчих нь тэр. Харамсалтай нь дахиад л дусагначихлаа хөөрхий. Амьтанд ад үзэгдэхээс илүүтэй өөрт нь, хөөрхий жаахан бардамд нь хэзээ ч зохиж наалддаггүй аймшигт мэдрэмж дахин зурсхийсэн ч ажрахгүй байхаар шийдлээ. Өөр арга нэгэнт алга болжээ.
“Намар шиг хаврын өдөр” хэмээн хаа нэгтээгээс унш луу, эсвэл хэн нэгэн тийн ярьж ч байлуу, юутай ч яг энэ мэдрэмж энэ л үгээрээ бодлыг нь нэвтлэн орж ирэхдээ бяцхан гуниг төрүүлчихлээ. Өмнө нь иймэрхүү хөндүүр ч гэмээр соньхон мэдрэмж төрөх бүхэнд тун таатайхнаар бодол санаа нь чөлөөлөгдөх шиг болдог сон. Энэ удаа тэгсэнгүй. Нууцлаг баяр төрөөсэй гэж хүлээгээгүй ч байж мэднэ. Учир нь мөнөөх аймшигт зөн совин дотор сэтгэлийг нь мэрсээр тэр байтугайг анзаарах сөгөөгүй зогсож байлаа. Хайрлан санах юм юу ч үгүй хачин өдөр. Хэзээ ч цээжин дотроо ийм хөндий хоосон байж түүнийхээ төлөө тарчилж үзээгүй болохоор тэр хачин мэдрэмжнээсээ зугтах гэхдээ гуйлгын бадар болох даг дайр болсон муу бор уутаа өмнөө бариад чимээ шуугиан бараадан хүн урсгалын дунд шуугин орж явчихлаа.
Үргэлжилсэн урт лангууны дэргэдүүр гөлрөө өвчтэй хүн шиг дүйнгэтэн явсаар залхах тийшээ ч хандав. Яг энэ үед түүнд хулгай хийж үзмээр хүн бусын хачин хүсэл төрж улмаар бүр тэчъяадаж эхэллээ. Юу хулгайлах вэ? Үнэхээр хэрэг болчих юм л бол дээр сэн. Гэвч бодоод бодоод хулгайлчих юм санаанд нь орсонгүй. Уг нь бол хоосон гэдэс, хонгио толгойноос өөр юмгүй хүнд эдэлж хэрэглэхээс эхлээд идэж уух хэрэгцээ их л баймаар. Хачирхалтай нь хулгай хийхийг сэдсэн нь хоол шиг бодол байж. Энэ бодолгүйгээр өлсөх юм байна гэдгээ гэнэт мэдээд бүр гайхширч орхилоо. Тийнхүү удтал тээнгэлзэж мунгинасны эцэст Цахирам авгайн дэрсэн шүүрнээс өөр ухаан санаанд нь орж ирэх юм олдоогүйд ч болсон уу буцаад л дусагнасан мөнөөх газраа хүрээд ирлээ. Эргүү төлөг шиг зорилгогүй тэнэж явсаар бороо зогссоныг ч анзаарсангүй.
Өдрийн наран баруунаа хэлбийж туниа муутайхан туяагаа илч гэрэл хүссэн нүүрэн дээр нь тусгаж байхад харин мань хүн “Шүхэр, шүхэр л хулгайлдаг байж” хэмээн бодож байлаа. Магадгүй, өвлөөр ч, зунаар ч, бүр бороо гээч зүйл байдаггүй байсан ч шүхэр л хулгайлж мэдэх юм. Хулгайлсан шүхрээ өвгөнд өгч таарна. Өвгөн илт баярлахгүй ч бас голохгүй, зүгээр л хүнээс авдаг бэлэгний л нэгэн адилаар хүлээн авах байсан биз. Баргил энэ тухай бадаг бүдэгхэн төсөөллөө нэрж хэсэг тэнэгрэн зогссоны хойно ерөөсөө өвгөнтэй л уулзъя гэж шийдлээ. Өвгөнтэй уулзсаны дараа л тэр хулгай хийх тухай өнөөдрийн бодол хэрэгцээнээс нь үүдэлтэй юм байна гэдгийг мэдэв. Яагаадыг бүү мэд, нэг л мэдэхэд өвгөнтэй хэтэрхий илэн далангүй, бас их хэгжүүн бардам ярьж суулаа. Зээлийн газраас хоёр буудлын хойхно байх ядмагхан уушийн газарт өвгөн тэр хоёр хөөрөлдөж байв. Баргилд энэ өвгөнөөс өөр найз газар дээр байхгүй. Харин газар доорх оромжинд нь бол олон хүн бий. Тэд бүгд л Баргилын найзууд. Тун гайхалтай нь өвгөн хэзээ ч түүнд гар сунгахаас татгалздаггүй. Гэхдээ гуйгаагүй байхад нь сарвайна гэж үгүй. Баргил түүнээс цөөхөн л гуйсан. Өвгөн ч бүгдэд нь тусалсан. Эргүүлж авна гэхгүй. Өгөх ч юм байх биш. Өвгөн ч үүнийг сайн мэднэ. Гэхдээ Баргил өвгөнөөс онцгой үед л тусламж хүсдэг байлаа. Газар доор амьдрагсдын эгэл нэгэн төлөөлөгч гэдгээ сайн мэдэх ч тэдний увайгүй занг тэвчдэггүйг нь энэ гярхай өвгөн олж харсан ч байж мэдэх юм. Өвгөн энэ удаа ч мөн сайхан загналаа. Би чамд боломж олгоё, хэд хэрэгтэй юм бэ гэж палхийтэл асуугаад хариулахын ч завдал өгөлгүй яг л хэрэгтэйг нь тоо ёсоор /хэтэрхий их байлаа/ ширээн дээр тоолоод чулуудчих нь тэр.
-Хүн боломж болгоныг хайрлаж бөөцийлөн тордох ёстой юу хишигтээн?
-Чи юу гэж бодож байна, өөрийнхөөрөө л бол.
-Наад хариулт чинь үнэхээр хангалтгүй байна.
-Би л хувьдаа боломжийг бордох ёстой гэж боддог. Тордох ч ёстой. Ер нь нөгөө асуултыг чинь “тийм” гэж хариулах гээд байна л даа.
-Энэ чинь тааллаараа бол гэж хэлсэн дээрх үгтэй чинь зөрчилдөж байна.
-Чи ер нь адармаатай. Асуудлыг дандаа хүндрүүлж байдаг. Зовж таашаал авах хүсэлтэй хүн юм. Харин бусдыг өөр шигээ бүү зовоож бай гэж зөвлөмөөр байна.
-Лут дүгнэлээ. Уг нь танаас нэг л зүйлийг хүссэн юм. Өгснийг чинь зовлон гэж хүлээж авах уу, жаргал гэж хүлээж авах уу гэдгээ мэдэхгүй байсан учраас өөртөө хариулахын тулд танаас асуучихлаа, уучлаарай.
-Үүнээс хойш өөрөөсөө л асууж бай. Хүний хариулт чамд зохихгүй юм байна.
-...
-Би хүнд туслахдаа харамж горилж тусалдаггүй.
-...
-Зөвхөн өгөө аваа боддог хүнд бас дургүй.
Энэ удаа Баргил тэссэнгүй. Сүүлийн үед байнга бодогдоод дотор сэтгэлийг нь төнхөөд байсан нөгөөх зүйл нэг л мэдэхэд аман дээр нь гараад ирэв.
-Бурхан ч гэсэн наймаалцдаг.
-Арай ч тэгж гүжирдэж болохгүй байх шүү. Бурханыг хүртэл наймаачин болгочихдог айхтар хүн юмаа чи.
-Бурханд өгөх, надад өгөх хоёр чинь яг адилхан. Ер нь та бурханлиг хүн болохоор бурханыг бодож л надад өгсөн байлгүй.
-Бурханд өгсөн бол дээр байж.
-За тэр. Одоо л үнэнээ хэллээ. Энэ тусламжаас чинь татгалзлаа. Гэхдээ татгалзаж байгаагийнхаа төлөө авъя. Иймэрхүү зөвшөөрлийг л өөрөөсөө хүлээж байсан юм.
-Чи мөн хачин хүн ээ. Их нэрэлхүү юм. Та нар чинь уг нь нэрээ идчихсэн улс л байдаг сан. Ядахад наад үнэр танар үг яриа хоёр чинь зохихгүй байна. Ийм олон үг хэл бололгүй зүгээр л авчихсан бол дээр байсан юм сан.
-Ингээд л таны мөнгө жигшүүрт мөнгө болон хувирлаа шүү дээ. Анх сарвайж байхад чинь бурханы гараас хүртчих дөхсөн. Одоо харин хүний гараас авах боллоо. Гялайлаа.
-Бурханаар туслуулах дургүй юм биз дээ?
-Бурханд туслах л дуртай.
-Эхлээд өөртөө тусалчихдаг бэнчинтэй болоод бурханд тусалвал дээр дээ.
-Бурханд туслахад бэл бэнчин хэрэггүй ээ.
-Тэгвэл ертөнцийн бүх гуйлгачингууд бурханы анд нөхөд, үнэнч туслагчид нь болж чадах нь ээ?
-Бурхан зөвхөн мөнгөтэй хүнд боломж /зардаггүй/ худалддаггүй байлгүй.
-Мөнгөөр боломжийг худалдаж авдаг юм. Мөнгө гэдэг чинь өөрөө том боломж. Түүнийг ч гэсэн бурхан өгдөг.
-Бурхан тэгэхээр зөвхөн баячуудад л хайртай гэсэн үг үү?
-Ядууст ч бас хайртай.
-Тэгвэл яагаад тэдэнд мөнгөнөөсөө сарвайхгүй байгаа юм бэ?
-Тэд мөнгөөр шагнуулах гавъяагүй.
-Баячууд ямар гавъяа байгуулсан юм бэ?
-Бурхан л мэддэг байх.
-Сайхан л хэрэг байна. Бурхан гуай тэгэхээр ялгаварлан гадуурхагч болж таарах нь ээ?
-Харин зарим бурхан тийм байх юмаа. Яг одоо нэг нь өөдөөс хараад өөрийгөө бас зарим нэг этгээдийг ялгаварлан гадуурхаад сууж байх юм.
-Надтай ингэж яриад нэмэргүй дээ.
-Яая гэхэв.
-Мөнгөөрөө намайг худалдаад авчихсан гэж бодож байвал том эндүүрэл шүү. Би бурханд зарагдчихсан.
-Сайн л байна бурханы бараа минь. Бурхан чамайг яагаад худалдан авсныг ойлгохгүй л юм. Би л хувьдаа гуйлгачныг худалдан авахгүй.
-Би танаас “гуйж” байсан удаагүй. Бусдаас бол өөр хэрэг.
-Бурханаас гуйж цадсан болохоор надаас юугаа гуйхав дээ. Бурхан гуай тэгээд туслагч нартаа хэр гар сарвайх юм бэ дээ? Ойрд орлого давгүй юу?
-Муу байгаа. Тэнгэрийн царай, миний царай хоёр баргархан л өдрүүд байна.
-Ялгаварлан гадуурхахаа болихгүй бол ялгавартай өдрүүд үргэлжлэх л байх даа. Бурхан гуайд өргөх тахилаа жаахан нэмбэл яасан юм бэ?
-Нэмж байгаа.
-Мөнгөөр өргөөд үзвэл зүгээр сэн.
-Энэ мөнгийг бурханд биш өөртөө өгнөө, хувцаслана.
-Сайхан санаа. Бурхан хувцасанд чинь дурлаж мэднэ шүү. Заримдаа тэр их моод хөөцөлддөг юм.
-Та бас л өгсөн мөнгөө бурханы өргөл болгож орхилоо. Би түүнд мөнгө өгөхгүй гээд байна шүү.
-Надтай л адилхан бурханд мөнгө өргөх гэж байж юундаа өөр хэлээр ярьдаг юм бэ дээ. За тэр яахав. Үг олдлоо. Явах минь. Чамтай дэмийрч байхаар хэдэн бор цаасаа эргэх нь дээр байна. Бурхан багшид таалагдах юм олж эгэлдрэх гэж байгаа чинь сайхан санаа шүү залуу минь.
Баргил буцлаа. Амьдралдаа барьж үзээгүй их мөнгө атгачихаад явж байхад түүнд ямарч баяр хөөр төрсөнгүй. Газар дорх гэрийнхээ үүдэнд ирсэн ч яаран орохыг төвдсөнгүй. Тэр ямар нэг зүйл олж бодох гэсэн боловч ухаан санаа нь хов хоосон байлаа.

АФАС-4

Өндөр таазтай хавчиг өрөөний голд зориуд зассан том вандан, дээр нь мөнөөх бүсгүйн нас эцэслэхдээ гэрээсэлсэн нөгөө хачин, нисдэг таваг шиг далибагар, ер бусын этгээд авс юу юугүй хөдлөн хажуу тийшээ гулсан унах гэж байгаа ч юмуу эсвэл хана таазыг нэвтлэн хаа нэг тийшээ нисэн одох гэж байгаа юм шиг сонин сэтгэгдэл төрөхөөр тавигджээ. Магадгүй энэхүү сонин авс доторх “зорчигч”-тойгоо нисэн одож гэмээнэ хана таазны алинд ч өчүүхэн завсар, нүх сүв үлдэхгүй, энэ багир хүнд өрөө тэр чигтээ юу ч болоогүй мэт санаа алдан үлдэх байх даа гэж бодогдоно.
Яг энэ үед жаалхүү мөнөөх таваг шиг хачин авсны ирмэгт тулж ирснээ зохимжгүй муухнаар эхэр татах нь тэр. Өөрөө тэр дуунаасаа цочив уу гэмээр хачин хулгаснаа хуруу нь эв хавгүйхэн нэг сарвалзаад сая л нэг цээжний гүнээс нялх хонгорхноор санаа алдаад уйлж эхэллээ. Хүү хачин чимээгүй уйлах аж. Нулимс нь урсаад л, тэгснээ божгор муу гараараа гялсхийтэл шудраад авах ч эл өрөөнд түүнээс болж үүсэх анир огт мэдрэгдэхгүй нь хачин. Яагаад ч юм хүү шуухитнахгүй, чив чимээгүй уйлж байсан юм. Түүнийг хэн нэгэн энд байхыг нь олох юм бол гайхширч сандрахдаа таг хөшчих юмуу, аль эсвэл дуу алдан гүйж хүрээд гараас нь хөтлөн чирээд гарах байсан байх. Ашгүй энд тийм юм болсонгүй. Дөнгөж саяхан, хэдхэн өдрийн өмнө өөрийг нь хөтлөн дэлгүүр рүү явж байсан ээж нь “Баавгай ахаа, баавгай ахаа” гээд л дуу зааж өгөөгүй гэж үү? Дөнгөж саяхан л ээж хүү хоёр бие биедээ эрхэлж хэн хэн нь хэлээ хазан жаргацгааж байгаагүй билүү? Хүү аяархан дуулж эхэллээ. “Баавгай ахаа, баавгай ахаа...”.
Тэр хэзээ ч ганцаараа дуу дуулж байгаагүйгээ мэдлээ. Ээж нь дэргэд нь хүүгээ урамшуулан жоохон хүүхдийн хоолойгоор “Баавгай ахаа..” гээд дуулахгүй болохоор дуу нь ч нэг их үргэлжилж гавьсангүй. Гэнэт эхэлсэн шигээ гэнэт тасарчихлаа. Ээж нь хэзээ ч түүнтэй дахиад “Баавгай ахаа... Баавгай ахаа...” гээд дуулахгүй юм байна шүү дээ гэж мэдэнгүүтээ хүү аймаар гашуунаар уйлж, бүр суун тусаад л, яг л гудамжинд ээждээ эрхлээд өнхрөөд өгдөг шигээ ойчиж байгаад чангаар уйлж гарлаа. Хачирхалтай нь хэн ч орж ирсэнгүй. Аргадсангүй. Бас л нөгөө дуугаа гэнэт дуулахаа зогссон шиг уйлахаа ч зогслоо. Тэгээд л хэсэг зуур гайхшран манарч зогссоноо урамгүйхэн үүд рүү алхав. Жаалхүү босгондоо бүдрээд хаалга мөргөөд уначихлаа. Босч ирэлгүй хэсэг удав. Тэгснээ гэнэтхэн пүрштэй юм шиг ухасхийн босоод тэр эрчээрээ гүйж одлоо.
Нэг л мэдэхэд хүү байдгаараа хөөрчихсөн, ажил явдал болсон газрын аядуу намуун өнгө аясыг орвонгоор нь эргүүлж тэнгэрийн дуу мангасын буу гэгч шиг хашгирч онгирч явлаа. Хүн бүрийн хувцас хунар, үс гэзэгнээс татаж чангааж, хойлгын найрны хоол ундыг бэлдэж суусан эзэгтэй нарыг уулга алдуулж, заримыг нь бүр балтасхийтэл цочоож уушиг зүрхийг нь амаар нь гаргачих шахав. Тэгсэн ч хүү зогссонгүй, хашгираад л, гүйгээд л, замдаа дэвхцээд л, дуулаад л... “Тэгэхдээ “Баавгай ах”-ыгаа дуулсангүй, том хүний янз бүрийн дууг огцом чангаар, инээдтэй марзан аялж, хого хого инээгээд сүйд. “Энэ муу золиг чинь яаж байгаа юм бэ”, “Хаанаас гараад ирэв дээ, тоглож л явсан баймаар юм”, “Хүүхэд гэдэг амьтан мөн хачин шүү, өрөвдмөөр юм”, “Үгүй яадаг золиг вэ, наадахаа бариад ав” гээд л энд тэндгүй томчууд дуу хадааж эхэллээ дээ. Хүү гүйсэн чигтээ хаалганы цаана очоод нөгөөдүүл рүү хэлээ гаргаж -Чаддаг юм бол бариад ав л даа. Мангаруудаа, та нар бол энэ дэлхийн хамгийн мангар хүмүүс шүү за юу. Хөөё Ёрвооноо та яг далайн дээрэмчин шиг харагддаг ш дээ, тэрийгээ мэдэх үү, аан, мэдэх үү? Тэр Соожий аажаа яасан тарган юм бэ, наад өөхнөөсөө надад зарчих, мөнгө нь энэ байна гээд атга дүүрэн мөнгө сарвайх нь өөд болоочийн хойлгын ажилд хүмүүсийн хандивласан, эмээгийнх нь цэгцэлж амжаагүй мөнгөнүүд байх ажээ. Хүүд хэлэх хэлэхгүй юм гэж алга. Ёстой л хамрын дор хагархай гэдэг шиг бурж өгч байна. Сонссон улсууд уулга дуулга алдан хөөцөлдөх боловч барьж авч чадсангүй ээ. Хүү нэгэнт гудамж руу гараад гүйгээд алга болж. Ард нь үлдсэн хүмүүс “Энэ хүүгийн ухаан ээдэрчихэв үү дээ” хэмээн айж бишүүрхэх мэт хоорондоо үг солин гайхалзацгааж байх зуур жаалхүү харин Афас гудамжны Таатрын чөлөөгөөр “Манай ээж үхээгүй, ээж маань амьд байгаа юм байна. Намайг сэрээгээд өгчих л дөө тэгэх үү” гэж орилоод, дуу хадаагаад явж байлаа.
Энэ дуунаар мань хий үзэгдэл босон харайж, өглөө нь өрөөнийхөө хаалганд хатагтай Г-гийн нямбайлан өлгөсөн даавуун даашинзыг нэвтлэн хаалганыхаа гадна хэдийнэ гараад ирчихжээ. Жаалхүү гүйгээд л, цамцаа дэрвүүлэн гүйх зуураа хашгираад л, сүүлдээ хоолой нь цахиртаад хахаж цацан бүгшүүлж эхэллээ. Афас гудамжны хий үзэгдэл түүнийг гайхан харах боловч хүү сэхээ самбаагүй хашгирч ханиалгаж өчүүхэн ч сааталгүй алхана. Хүү гэнэт хажуудаа хэн нэгэнтэй яваа мэт ярьж гарлаа. “Би өвдөөгүй. Босгон дээр унаад ердөө өвдөөгүй. Эмээ надад хэлсэн. Хүн зүүдэндээ өвддөггүй гэж. Би аймаар зүүд зүүдлээд байна. Сэрнэ, заавал...” гээд л үглээд явах аж. Хүү гүйж эхэллээ. Таатрын өргөн чөлөө өнгөрч Бүрхэгийн жижиг гудамжаар өгсөн шууд Соолог цамхгийг зорих нь тэр. Хий үзэгдэл хүүгийн явдлыг гүйцэхээ болиод мөн л гүйж явлаа. Соолог цамхаг дээр гарч ирэхдээ хүү жигтэйхэн амьсгаадчихсан, тэр жижигхэн биедээ баймгүй эрчирч чангарсан урам зоригтой, эрс харцаар орчноо нэгжиж, яг л том хүн шиг хэнгэнэтэл санаа алдаад дараа нь өөрийгөө шоолов бололтой түсхийтэл инээд алдав. Хий үзэгдэл ч мөн дагаад инээд алдлаа. Харин хүү ажирсангүй. Тэгснээ гэнэтхэн өмднийхөө халааснаас замын цагдаагийн шүглийг дуурайлган хийсэн тоглоомон шүгэл гаргаж ирснээ тасхийтэл үлээчихэв.
Манай хий үзэгдэл өөрийн эрхгүй чихээ хоёр гараараа дарж “Яагаад сахилгагүйтээд байна даа, нөхөөр” гэж ээнэг дотнохноор асуулаа. Хүү чихгүй толгой шиг зогсож байсан ч мань хүн өөртөө баярлав. Тэр хэзээ ч аав байж үзээгүй хэрнээ сая яг л эцэг хүн шиг нэг их хайр дүүрэн дуугарчихсандаа өөртөө бантах ч шиг, тэгсэн атлаа нэг л сайхан санагдаад явчихлаа. Тэгээд хайр дүүрэн харцаа хүүгийн зүг эргүүлтэл, ээ бурхан минь... юу болсон гэж сананаа! Хүү яах ийхийн зуургүй дарцаглан хийсчих нь тэр. Тэр аймшигт Соолог цамхгаас шүү дээ. Тасхийтэл, өөрөөсөө цочтол хашгирсан боловч дуу нь сонстсонгүй ээ түүнд. Гайхахдаа уйлах гэсэн ч нулимс байдаггүй. Нэг л мэдэхэд хар хурдаараа Соолог цамхгийн шатыг алгасан харайлгаж явлаа. Бууж ирээд тэр юу үзэв ээ, Бурхан тэнгэр минь, нөгөө муу хүү... Яаж байгаа нь энэ вэ гэж хашгиравч нэгэнт оройтжээ. Гэвч хашгирсаар л. Аймшигтайяа цурхиран, хамаг биеэ базлан, өр цоортол халаглахыг нь харсан хэний ч элэг эмтэрч, энэ яваа насандаа мартахааргүй яс маханд нь хадагдан үлдмээр энэ зургийг хүмүүс үл хайхран бяцарч нас барсан хүүгийн дээрээс шавах аж. Гэвч хожим хүмүүс хүүг ээжтэй нь хамт оршуулахдаа ч, оршуулгын цувааны ард мань хий үзэгдэл толгойгоо ганзагалан амьгүй биеэ чирэн алхаж явахад нь ч анзаараагүй билээ.
Оршуулгын цуваа Афас гудамжны Таатрын чөлөөгөөр өнгөрөх үес хатагтай Г цонхныхоо нүсэр хөшгийг үл мэдэг хөдөлгөн гунигтайяа ширтэн зогсохыг хий үзэгдлээс бусад нь бас л хараагүй юм. Толгойгоо эсвэл дээш нь өргөж хязгааргүй тэнгэр рүү сунгаж, эсвэл ганзагалаад өөрийгөө бүрмөсөн мартан алхаж явах үест гэнэтхэн Тэр хатагтай Г-г хараад зогтусч, тэгэхэд л өөрийгөө хэнд ч хэрэггүй амьтан гэдгээ зүрхээ урагдтал мэдэрч энэ ертөнц болоод үзэн ядагч хүмүүстэйгээ салах ёс хийсэн. Гэхдээ өнөөдрийг хүртэл салаагүй л яваа нь гайхмаар. Учир нь тэр яаж салж хагацахаа мэддэггүй билээ. Хүслээр болдоггүй хяслант орчлон гээд л хүмүүсийг ярихад тэр ямар ихээр инээж, элгээ хөшөөж тэднийг шоолдог байлаа даа. Хачин юм шүү. Болдоггүй юм гэж байдаггүй гэж боддог залуу байсан билээ тэр. Гэтэл ертөнц гэдэг мэддэггүй юмаар дүүрэн ажээ. Үгүйдээ л гэхэд энэ муу хүүг хар л даа. Хэн түүний нууцыг мэдэх юм бэ, надаас өөр гэж үглэх тоолондоо Тэр мөнөөх хүүд харамсч өөрийн эрхгүй хөндий цээжний цаанаас хэнгэнэтэл нэг санаа алддаг билээ. Тэгэхдээ тэр хүүг сэрсэн болов уу гэж дандаа боддог юм. Сэрэхэд нь ээж нь дэргэд нь байсан байгаасай гэж бурхандаа залбирдаг болсон сон. Бурханд тэр өмнө нь хэзээ ч залбирч үзээгүй билээ.