МОНГОЛ ХҮН “ЦААСАН ДЭЭР” Л АМЬД ЯВАХ ЭРХТЭЙ...

Монгол хүн амьд явах эрхтэй. Энэ бол Үндсэн хуулиар тунхагласан хүний дээд эрх. Харин монгол хүн амьдрах эрхээ бүрэн дүүрэн эдэлж чадаж байгаа юу? Өнөөдөр энэ үнэхээр ноцтой асуудал болоод байна. Монголын нийгмийн өнөөгийн тогтолцоо монгол хүний эсрэг үйлчилж, амьдрах орчны хомсдолоос болж монголчууд эх орноосоо дүрвэж эхэллээ. Өглөө бүрийн сонины дугаар, орой бүрийн зурагтын нэвтрүүлгээс сэтгэл нухсан энэхүү хатуу үнэн үргэлж тэмтрэгдэх болов. Гадаадад ажиллаж, сурч, амьдрах нь монголчуудын дээд мөрөөдөл болоод зогссонгүй, энэхүү мөрөөдлөө биелүүлэх аянд сүргээ мордоцгоож байна. Статистикээс харахад монголын өрх болгоноос 2.7 хүн өнөөдөр гадаадад амьдраад эхэлчихжээ. Тэд яг л тамын тогооноос диваажин руу хүрэхээр зүтгэх шиг амь биеэ огоорон тэмүүлцгээж байна. Энэ бидэнд юуг хэлээд байна вэ? Монгол нутаг хүн амьдрахын аргагүй там уу гэвэл үгүй ээ. Харин ч бидний цөөхөн монголчууд буян хурсан эх нутгаа бурхан гуйсан ч бүү өг гэж үр хойчдоо сургаж эх орныхоо элс шорооны ширхэг бүрийг цусаараа хамгаалж ирсэн ард түмэн. Тэгвэл газрын диваажин Монголоосоо дүрвэцгээхийн учир юу вэ? Монгол нутаг диваажин нь диваажин боловч энэхүү диваажинд ардчилсан шинэ үеийн хүмүүсийн хэрэгцээг бүрэн хангахуйц төрийн бодлого, нийгмийн үйлчилгээ дутагдаж байна. Үүнээс болж хүмүүс америк мөрөөдлөөр амьсгалж, аргаа барахдаа Солонгост хөлсний ажил хийх болж. Зөвхөн монголдоо гэх омог сэтгэлтэй хэд нь аргаа барж, хуруу хумсаа хуйхлан байж хэдэн бор юм олоодохвол төр /татвар/ нь хамаад явчихна. Тэгээд бас болоогүй ээ, социализм хэмээх утопи мөрөөдлийн амтанд ард түмнээрээ автаж 70 жил “жаргасных” мөнөөх коммунист мөрөөдлийнх нь зэс цухуйж, нүдтэй болгон нь хялайж, амтай болгон нь харааж, жинхэнэ тамын тогооны үлгэр буцалж эхэлнэ. Нийгмийн ийм орчинд хэн махаа зулгааж, цусаа соруулахыг хүсэх вэ дээ, бүгдээрээ л биеийн амрыг харж төсвийн байгууллага бараадан автобусны мөнгөө хүлээцгээнэ дээ. Дордох ч үгүй, дээрдэх ч үгүй ийм л амьдралыг хүссэн хууль журам үйлчилж байна манайд. Саяхан аль ч билээ телевизээр Шархадны эмнэлгээс оргочихсон байж мэдэх нэг их хачин гажиг дээл хувцас эрлийзжүүлээд өмсчихсөн, эрхи зүүлт хослуулаад хүзүүндээ тохчихсон лут үзмэрч авгай хар домын судраар тархи угааж гарах нь тэр. Болоо ч үгүй ээ бас мөнөөх дэлгэцийнх нь дор “Нэвтрүүлэг шууд явж байгаа тул үзмэрч Тэр гуайгаас асууж лавлах зүйлээ ... дугаарын утаснаас лавлана уу” гээд титр урсаад байдаг. Яахав, рекламны эрхээ төрөөр хасуулчихсан нөгөө муу хэдэн телевизүүд маань үзэгчдээсээ мөнгө сааж ядаж байгаа арга л юм даа. Үзмэрч авгай руу хүмүүс холбогдох юмаа. Бүр утас нь зогсоо чөлөөгүй хангинаад л. Харин хамгийн инээдтэй нь төлбөртэй утасны бүх хэрэглэгчид өнөөх бөө гаралтай үзмэрчээс асуусан асуулт нь “Гадаад руу гарах гэсэн юм, виз бүтэх болов уу” гэдэг хувилчихсан юм шиг ижил гуйлт горьдлогууд. Бараг 99 хувь нь ингэж асуусан шүү. Ядаж байхад нөгөө үзмэрч нь ганц ч гайгүй үг унагахгүй юмаа. “Их барцадтай байна, надаар засал хийлгэ” гээд Гандангийн арын гэр хорооллын нохойны зурагтай, ногоон хаалгатай хашааг л уйгагүй зааж зурах юм. Ядахдаа ганц хэрүүлч нөхөр залгаад “Та одоо болиоч ээ” гээд хэлчих болов уу гэж горьдсоор суутал нэвтрүүлэг ч нэг юм дууслаа. Дараа нь инээдтэй гэхээсээ илүү эмгэнэлтэй оргиод, эх орноосоо дүрвэж буй монголчуудаа бодон өр өвдөөд эхлэх нь тэр. Өнгөрөгч бямба гаригт 25-р суваг телевизээр монголын охид бүсгүйчүүд хүн худалдаалах гэмт хэргийн золиос болж байгаа тухай аймшгийн нэвтрүүлэг гарлаа. Хэлэлцүүлэгт нь төрийн болон төрийн бус байгууллагын төлөөллүүд оролцсон. Тэдний ярьж байгаа тоо баримтууд үнэхээр зүрх зүсмээр зэвүүн сонсогдож байлаа шүү. Ядахдаа л Эрээн, Макао руу хууртаад худалдагдчихсан охидоо олоод ирэх эрхзүйн чадамж төрд нь байдаггүй юм байна. “Манайх бусад улс оронд очиж мөрдөж шалгах мөнгө байхгүй, мөнгө нь байлаа ч тийм төрлийн гэрээ конвенцид нэгдээгүй болохоор үнэхээр арга алга” гээд цагдаагийнхан нь учирлаж бүлтэгнэж байхыг харах нь үнэн өрөвдөм. Монгол хүн амьд явах эрхтэй. Харин энэ эрхийг баталгаажуулах нь төр засгийн үүрэг байлтай. Юутай ч өнөөдөр Үндсэн хуулиар олгосон амьд явах эрхээ эдлэх гэж Монголчууд хандсан зүгтээ хилийн дээс алхаж байна...