МӨНХИЙ ДАГУУЛ САР

Сар бол хvний хөл тавьсан нарны системийн цорын ганц тэнгэрийн биет юм. Манай гарагийн энэ дагуул орчин vеийн дурангийн байнгын хараанд байж тvvнийг газар дэлхий, сансараас судалсаар байгаа боловч эрдэмтдийн vзэж байгаагаар сарны тухай бидний мэдлэг сvvлийн 40 жилд жаахан нэмэгдсэн, харин тааврын -таамаглалын тоо буураагvй улам бvр өссөөр. Америкийн "Аполлон" хөтөлбөр дууссанаас хойш сарны тухай аажмаар мартагнаж, сансар судлалын чиглэлд тэмvvлж эхэлсэн. Сар өөрөө эрдэмтэд рvv шинэ шинэ таавруудыг илгээж эхэлсэн. 1994 оны 1-р сард автомат туршигчаар хөөрөгсөн "Клементина" хожим "Оддын дайны" хөтөлбөрийн эхлэл "Батлан хамгаалах санаачлагын стратеги"-ийн төгсгөл болсон vйл явдал анхаарал их татдаг. Энэ vйл явдлын зорилго хамгийн тэргvvний технологийн ололт тvvний дотор шинэ хэт мэдрэмжит хэмжих төхөөрөмжийг турших явдал байсан. "Клементина" сарны гадаргуун зургийг 400 км зайнаас авч дэлхийд илгээсэн нь сарны урд хагаст байрлах өрхvvдийн ёроолд хөлдсөн ус байна гэсэн нь гайхал төрvvлсэн ба урьд өмнө сарыг хэзээнээс нааш амьдралгvй биет гэж vзсээр ирсэнтэй холбоотой. Сарны хоног газар дэлхийнхээс 28 дахин урт байдаг. Энэ хугацаанд сарны гадаргууд нарны гэрэл тусах ба тэнд агаар байхгvй, гадаргуун температур цельсийн 122 градус байдаг байхад мөс хаана байхав. "Клементина"-ын авсан зурганд нарны тусгал хvрэхгvй сарны хэсэгт хэд хэдэн өрхний гvнд мөс байж болохыг өгvvлдэг. Сарны өмнөд хагаст 2500 км голчтой, 12 км гvнзгий өрх байх ба тэр гvнд мөсний мөр байхыг эрдэмтэд vгvйсгэдэггvй ажээ. Ер нь саран дээр хаанаас ус ирсэн байх вэ? Хэдэн тvмэн жилийн тэртээ метеорын хамт саран дээр ус очоод зарим нь ууршиж vгvй болоод зарим нь өрхний гvңд хуримтлагдан vлдсэн байж болох. Гэхдээ энэ бол таамаг төдий зvйл. Өөрийн замд тохиолдсон бvхнийг арчсан хvчтэй шуургын нөлөөгөөр унасан, vхсэн, эвдэрсэн, сvйдсэн хvмvvс, байшин барилга мод, бvхэл бvтэн хад толгод, бол байгалийн гамшиг билээ. Энэ гамшигийн өмнө ямар ч амьд ертөнц хvчин мөхөсдөнө. Иймэрхvv сvйрлийн тухайд Апокалипсист дурьдсан байх ба өдөр бvр хаа нэгэнтээ газрын гулсалт болсоор ирсэн. Эдгээр аймшигт заналхийлэл манай гарагийн дагуул сарны нөлөөгөөр болдог байна. Сарны нөлөөллийг уламжлалт ба уламжлалт бус ШУ судалсаар ирсэн. Бид сарыг манай газар дэлхийн жирийн дагуул бидний хувь заяанд хамаагvй гэж ойлгосоор ирсэн. Энэ жижиг дагуул татах хvчний хуулийн дагуу манай дэлхийг алгуурхан тойрон эргэж байдаг. Сар бидэнд ямар гамшиг авчирч болох вэ?. Сар манай дэлхийгээс 384000 км зайд оршино. Сарны голч 3476 км байдаг нь манай дэлхийн голчоос 4 дахин бага юм. Манай дэлхий сарыг татна, сар манай дэлхийг татна. Сар биднийг тойрон эргэнэ, бид сарыг тойрон эргэнэ. Ийнхvv хоёр гараг салшгvй шvтэлцээтэй. Сар байгаа нь манай дэлхий нарны аймагт багтах зайлшгvй нөхцөл болох ба vvний хажууд сар манай дэлхий дээр байгаа амьтай бvхнийг устгах тавилантай аж. Энэ аймшгийн зэвсэг нь сарны татах хvч гэнэ. Сар шөнө бидний дээгvvр эргэн өнгөрөхдөө татах хvчний талбайд орсон бvхнийг татна. Vvний хамгийн тод илрэл бол далайн тvлхэлт татралт. Сар хэзээ өөртөө их усыг татах vед татралт явагдаж, тойрог замд эргэлдэн газар дэлхийгээс холдож далайг таталтын талбайгаас гаргах vед тvлхэлт явагдана. Ийнхvv эргэлдэн давтагдаж байдаг. Усны жирийн урсгал бол газар дэлхийн хөдөлгөөний шинж. Сар өөрийн таталтад далайг барьж байхад газар дэлхий өөрийн тэнхэлгийг тойрон эргэж байх тул ус эх газарлуу бус эх газар ус руу хөдөлж байдаг байна. Сар хэзээ далайг татнав газар дэлхий эргэлдэн усны хvчийг мэдэрнэ. Ийм тохиолдолд газар дэлхий өөрийн тэнхэлгээ тойрон эргэх хурдаа алдаж өмнөх хурддаа хэзээ ч эргэж хvрэхгvй болдог. Өөрийн эргэлтийн хэлийг газар дэлхий сансрын таталцлын талбайгаас дөрөв, таван тэрбум жилийн тэртээ нарны аймгийн гарагууд сансрын тоос, халуун хийн эргэлдэгч vvлнээс vvсч байх vед олж авсан байх. Vvнээс хойш газрын эргэх хурд саарсаар, алдагдсан эрч хvч дахин нөхөгдөхгvй. 200 сая жилийн өмнө газар дэлхий дээр vлэг гvрвэл байх vед жилийн хоног 385 өдөртэй, газрын нарыг тойрон эргэх хугацаа удсан боловч хоног 23 цагтай байсан. 400 сая жилийн өмнө ургамал дөнгөж эхэлж байсан vед жилийн өдөр 405 хоног 21 цаг ЗОмин байжээ. Газар дэлхий хөгшрөхийн хэрээр өдрийн vргэлжлэх хугацаа уртасна. Сарны нөлөөллөөр газар дэлхий тэнхлэгээ тойрон улам удаан эргэсээр бидний дагуул сар тормозоо дарах vе дөхсөөр байгаа нь илт. Vvнийг ухаарахын тулд дvvрэн хvнтэй автобус хурдалж явахад гэнэт тормозлоход юу болдог билээ. Тэгвэл сар тормозлоход уул байрнаасаа нvvхээр юу болох нь тодорхой. Далдыг харагч гоц хvмvvс сар дэлхийн хоорондын бага зай нь ойр дотны хvмvvсийн vхэж байгаа vйл явцыг зvvдэндээ харах боломжтой болгосон гэдэг. Сарны хамгийн хvчтэй таталцал бvтэн сартай vед тохиолдох ба бөх организмыг хөнөөх ааш гаргаж болно. Ийм тохиолдол цөөнгvй байсан. Ихэнх тохиолдолд хvний организмын хамгааллын ажиллагаа хамгийн бага болсон нойрсох vед тохиолдоно. Бvтэн сартай шөнө толгой өвдөнө. Энэ vед гадуур явахгvй байх, сарны гэрэл орохооргvй цонхоо хаасан байх, орны дэргэд vгvй гэхэд аяга ус тавьсан байх хэрэгтэй. Сарны сvйрэл болоход газар дээр болж байгаа амьдрал, vхлийн vйл явцаас эрчим хvч хуримтлуулж авна. Хvний амьдралын алхам бvрийг сар хянаж байдаг. Жирийн нөхцөл байдалд сарны нөлөөллөөс гарч чадахгvй аллага, хулгай дээрэм хийх баатарлаг vйлс бvтээх бусдын төлөө амь биеэ золиослох алхам хийгддэг. Тэрч байтугай өдөр тутмын ажил хэргийн нэлээд хэсэг сарны нөлөөлөл дор явагддаг байна. Хэрэв бvх зvйл сарны нөлөөлөл дор явагддаг бол хvний өөрийн мөн чанар, хvсэл тэмvvлэл хаана байх вэ? Хэрэв амьдралын туршид сэтгэл оюунаа хvчирхэг, ариун байлгаж чадсан бол сарны засаглалаас хэсэгчлэн буюу бvтэн салж болохоос гадна vхсэний дараа тамд унахгvй байж болно. Тэгж чадаагvй дур зоргоороо, урсгалын дагуу хөвж өнгрөөсөн бол хэцvv л байх байж. Vхэх цагт хvний биенээс эрч хvч болох сэтгэл оюуныг сар их хvчтэй цахилгаан соронзонгоор татаж авна. Тэрхvv сэтгэл оюуны хэсэг саранд очоод удаан байх ба хэрэв сэтгэл оюуны тэр чадварыг газар дээр гаргаагvй бол саран дээр нэлээд хvнд нөхцөлд өнгөрөөх болно. Саран дээр хvний оюун санаа ямарч өөрчлөлтгvйгээр орших ба vvнийг цэвэрлэгээ буюу огторгуйн уудмаар тэнvvчлэхийн өмнөх ахуйн хориг цээрийн хэлбэр гэнэ.